Πέμπτη 23 Οκτωβρίου 2008

Χορός και αρχαία τραγωδία


Η ταυτότητα του Xορού
«Ένα από τα αξιοσηµείωτα χαρακτηριστικά των τραγικών χορών είναι ότι συγκροτούνται σχεδόν αποκλειστικά από γέρους άντρες ή γυναίκες· […] Τρεις από τους λόγους αυτής της περιορισµένης επιλογής είναι, ίσως, οι ακόλουθοι: α. Από το Xορό πρέπει να λείπουν η φυσική δύναµη και η ενεργητικότητα, αλλά και το ψυχικό σθένος, ώστε να µη του παρέχεται η δυνατότητα να επηρεάσει την πορεία των γεγονότων µε κάποια δυναµική παρέµβαση ή πρωτοβουλία β. Εντελώς αντίστοιχα ο Xορός δεν µπορεί να διαθέτει κοινωνικό κύρος, ώστε, µε την έκφραση µιας άποψης, την παροχή µιας συµβουλής ή τη διατύπωση µιας ερµηνείας, να προκαλέσει την αλλαγή της συµπεριφοράς ενός ήρωα. γ. Εξάλλου, µε παρόµοια πρόσωπα, δηλαδή γέροντες και γυναίκες, ο ποιητής είχε τη δυνατότητα να επιτύχει εκείνους τους συνδυασµούς ώριµης στοχαστικότητας και συγκινησιακής ευπάθειας, µαζί µε ένα στοιχείο έντονης παθητικότητας, που χαρακτηρίζουν συνήθως τα λυρικά µέρη της τραγωδίας. Ο Xορός, ακόµη και όταν συγκροτείται από πρόσωπα ταπεινά -λ.χ. λαϊκές γυναίκες ή δούλους- διαθέτει ενόραση, ευαισθησία και πείρα, κάποτε µάλιστα σε βαθµό µεγαλύτερο από τα ηγεµονικά πρόσωπα του δράµατος. Αυτές οι ιδιότητες φορτίζουν τα χορικά

του µε µια σχεδόν υπερβατική σοφία, απαραίτητη για την εξασφάλιση των συµφραζοµένων όπου θα ενταχθούν και θα ερµηνευθούν τα δραµατικά
γεγονότα. Και πρέπει, βέβαια, να ληφθεί υπόψη ότι σύνηθες θέµα των λυρικών κοµµατιών αποτελεί ο θρήνος, που εξηγεί και την ιδιαίτερη προτίµηση στους γυναικείους Xορούς: από τις 18 τραγωδίες του Ε υριπίδη[µόνο 4 έχουν ανδρικό Xορό
Ο Χορός στην Ελένη
Αλλά κι αν ο Χορός στον Ευριπίδη χάνει τον βαρύνοντα ρόλο του (και τα τραγούδια γίνονται ακόµη και ξεχωριστά µέρη), δεν χάνει την επαφή µε τα πρόσωπα του δράµατος. Αυτή η επαφή επιβεβαιώνεται µέσα από τα ντουέτο και τις συµβουλές, τις προτροπές, τις σκέψεις. Ακόµη κι όταν δεν δρα ο Χορός είναι πάντοτε παρών κι ικανός να κρίνει όσα συµβαίνουν· όπως αναφέρθηκε, διατυπώνει ηθικούς κανόνες, θρηνεί για τις ατυχίες, µερικές φορές έρχεται σε αντίθεση µε όποιον βρίσκεται στη σκηνή εκείνη τη στιγµή, δίνει καθοδηγητικές συµβουλές. Ο ήρωας Τεύκρος φτάνει τυχαία στην Αίγυπτο και πληροφορεί την Ελένη, χωρίς να την αναγνωρίζει, πως όλη η Ελλάδα θεωρεί τον Μενέλαο νεκρό (στ. 132). Οι Ελληνίδες σκλάβες θα συµβουλεύσουν την πρωταγωνίστρια να µη λυγίσει στα λόγια του Τεύκρου, να βεβαιωθεί για την αλήθεια από τη µάντισσα Θεονόη, που τα ξέρει όλα»
«Οι ελάχιστες γνωστές περιπτώσεις, κατά τις οποίες ο Xορός αποχωρεί από την ορχήστρα, επιβάλλονται από µια αλλαγή σκηνής, εδώ όµως δε συµβαίνει τίποτε παρόµοιο. Αντίθετα, ο µόνος λόγος που επικαλούνται είναι το σχετικά αδύνατο επιχείρηµα ότι οι γυναίκες πρέπει να βοηθούν η µία την άλλη (329). Η Ελένη δεν χρειάζεται τη βοήθειά τους, ο Ευριπίδης όµως έχει τον Μενέλαο. Αλλιώς δεν θα µπορούσε να πραγµατοποιηθεί η υπέροχη σκηνή της συνάντησής του µε την Ελένη, αν ήταν ο Xορός παρών, οπότε θα του εξηγούσε την αλήθεια ..]. Όσον αφορά στη δοµή, η έξοδος του Xορού φαίνεται κάπως παράξενη, υπάρχει όµως και κάποιος άλλος λόγος γι' αυτό. Σε ένα δράµα που έχει βασιστεί στην επανασύνδεση δυο ανθρώπων χαµένων από καιρό, αποτελεί έξυπνο δραµατικό εύρηµα, όπως έχουµε δει στην Ιφιγένεια, η χρήση διπλού, όπως θα µπορούσε να ονοµαστεί, προλόγου Στην Ελένη αποµάκρυνε το Χορό µάλλον αυθαίρετα, κι άφησε το Μενέλαο ν' απαγγείλει ένα δεύτερο πρόλογο.
Μετάσταση«Οι "µεταστάσεις", όπως αποκαλούνται οι αποχωρήσεις του χορού κατά τη διάρκεια της δράσης, είναι µόνο τέσσερις στα σωζόμενα δράµατα και πάντα προκαλούνται από δραµατικές ανάγκες που απαιτούν την απουσία του: ή επειδή κάποια απροσδόκητη εµφάνιση θα επέφερε µια τροπή της δράσης που έπρεπε να διατηρηθεί άγνωστη στο Xορό (όπως και στην Ελένη η άφιξη του Μενέλαου, του οποίου η ταυτότητα πρέπει να παραµείνει άγνωστη, ώστε να επιτύχει η περίπλοκη σκηνή της αναγνώρισης λίγο αργότερα)»

Εκπαιδευτικές ιστοσελίδες

http://odysseus.culture.gr/a/4/ga40.htm
http://www.culture.gr/war/mystras-edu/
http://www.ime.gr/chronos/gr
http://www.myriobiblos.gr/
http://users.thess.sch.gr/ipap/index.htm
http://www.ancientgreece.co.uk
http://www.cc.uoa.gr/%7Earaptis/ealos/intro.html
http://brontefilologias.blogspot.com/
http://www.snhell.gr/
http://www.greek-language.gr/
http://www.fhw.gr/choros/epidaurus/gr/
http://www.culture.gr/

Φιλολογικά μαθήματα

Καλώς ήρθατε στο Ιστολόγιο"Σημειώσεις Φιλολογικών μαθημάτων"
Εδώ θα φιλοξενούνται εκπαιδευτικά θέματα για μαθησιακή χρήση